Masterclass IKC: "Voorlopers hebben geen last van structuren"

Voor velen vormt een integraal kindcentrum (IKC) het droombeeld van samenwerking tussen onderwijs en opvang, maar er zijn vele wegen die naar Rome leiden. IKC De Klaroen/Eigen&Wijzer ziet zijn eigen ontwikkeling als avontuurlijke trektocht.

{breed} <link http: www.bredeschool.nl fileadmin pdf>beschreef het IKC als integrale verschijningsvorm van een brede school. Volledige integratie is echter nog niet mogelijk, omdat verschillende geldstromen dat belemmeren. Maar er zijn al wel voorbeelden van IKC’s die zichzelf naar buiten presenteren als één organisatie; ouders hebben één aanspreekpunt, er is één doorgaande lijn voor kinderen en de partners delen één gezamenlijke pedagogische visie.

Kwaliteit
De term IKC is, evenals ‘brede school’, niet beschermd. Een samenwerking tussen onderwijs en opvang die zich integraal noemt, hoeft dat niet per definitie te zijn. Om toch waarde te kunnen hechten aan het kindcentrum, formuleren steeds meer gemeenten en schoolbesturen kwaliteitscriteria. Onderwijs en opvang beloven dat zij zich zullen houden aan bepaalde voorwaarden en ontvangen in ruil daarvoor subsidie voor hun voorziening. “Het IKC is lang niet in elke situatie de oplossing. Elke kindvoorziening moet aansluiten bij de behoefte van de omgeving,” vindt Tonny van den Berg, adviseur van {breed}. Daarnaast benadrukt ze dat het van belang is om de term ‘integraal kindcentrum’ zo zuiver mogelijk te gebruiken, dus alleen wanneer er sprake is van één team, één leidinggevende en één visie.

Moreel kader schetsen
Een gezamenlijke visie is cruciaal voor een integrale samenwerking. Het boekje <link http: opgroeien_doe_je_maar_1keer.pdf _blank>Opgroeien doe je maar één keer van Jeannette Doornenbal biedt praktische handvatten voor het formuleren van zo’n moreel kader. Aan de hand van vragen over alle elementen van het pedagogisch ontwerp voor een kindcentrum leidt Doornenbal opvang en onderwijs naar gezamenlijke pedagogische opdracht op maat. Het kopiëren van andere voorbeelden heeft geen zin; de opdracht moet passen bij de samenwerkingspartners. Samen stappen zetten naar een nieuw beleid betekent wel dat ieder zijn eigen gewoontes moet kunnen loslaten.

Ondersteuning van de gemeente
Wie de omslag wil maken naar een IKC doet er verstandig aan om de gemeente in het proces te betrekken en daarbij gedachten af te stemmen en vertrouwen te kweken. Deze kan namelijk ondersteuning bieden voor de transitie, met name als het gaat om de huisvesting, VVE of CJG. De <link http: www.delokaleeducatieveagenda.nl _blank>lokale educatieve agenda (LEA) is een geschikt instrument om gezamenlijk afspraken te maken in het beleid. Een mooi voorbeeld van een betrokken gemeente is Almere, die tot 2014 doelstellingen heeft geformuleerd in <link http: lea.almere.nl _blank>LEAplus Almere om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

Dromen najagen
“Voorlopers hebben geen last van structuren,” zegt Tonny, “Zij dóen gewoon, jagen hun dromen na. Iedereen die dat wil kan morgen al de eerste stappen zetten.” Dat de partners vóór de samenwerking geen uitgebreid plan hoeven uit te stippelen bewijst IKC De Klaroen/Eigen&Wijzer in Maarssen. Het is een mooi voorbeeld van IKC-ontwikkeling van onderaf. De partners weten goed waar ze naartoe gaan en komen al pratende dichter bij de stip aan de horizon.

Samen op een missie
Kinderopvangorganisatie Eigen&Wijzer besloot drie jaar geleden de samenwerking met scholen op te zoeken. Het toeval wilde dat basisschool De Klaroen op hetzelfde moment zocht naar een kinderopvangpartner die méér wilde bieden dan opvang alleen. Na een aantal directiegesprekken bleken alle neuzen dezelfde kant op te staan; hun gezamenlijke missie was een wijkgericht kindcentrum voor kinderen van 0 tot 13 jaar, allemaal onder één dak. Samen met adviseurs en gemeente vormden de partners een werkgroep om een visiedocument op te stellen.

Iedereen mee krijgen
Het is belangrijk om al het personeel én de ouders mee te krijgen om IKC De Klaroen/Eigen&Wijzer tot een succes te maken. De workshops tijdens de opening in maart 2012 leidde het personeel van beide organisaties als één team. Deze verplichte samenwerking zorgde ervoor dat iedereen elkaar leerde kennen en elkaars kwaliteiten kon zien. Het IKC nodigde bovendien alle ouders uit om te helpen bij de verhuizing van de kleuters, zodat zij meteen het voordeel zagen van één vertrouwde plek voor hun kinderen. Dat bleek achteraf de beste PR-stunt die het IKC zich kon wensen.

Inzetten van talent
De spil in de samenwerking tussen opvang en onderwijs zijn de twee combinatiefunctionarissen van het IKC. Zij maken inmiddels deel uit van de werkgroep. De combinatiefunctionaris sport neemt bijvoorbeeld gymlessen over van een leerkracht, die op zijn beurt zijn ICT-expertise kan inzetten in naschoolse activiteiten. Het IKC maakt op die manier optimaal gebruik van het talent van zijn pedagogisch medewerkers en leerkrachten. Het aantal uren blijft hetzelfde, maar het personeel heeft meer speelruimte om zijn werktijden in te delen.

Fouten maken mag
De ontwikkeling van dit IKC is geen all-inclusive reis, benadrukken <link http: www.bredeschool.nl ambassadeurs ambassadeurs-2012 ambassadeur artikel ikc-de-klaroen-maarssen.html _blank>Mieke Verhage en <link http: www.bredeschool.nl ambassadeurs ambassadeurs-2012 ambassadeur artikel stichting-eigenwijzer-loosdrecht.html _blank>Petra Schippers: “We hebben gezamenlijke ideeën waarlangs we een trektocht maken. Hierbij mogen we van onszelf best fouten maken, want het komt ook wel weer goed!” Pessimisme komt er niet in; Mieke en Petra willen nooit roepen dat iets niet kan of elkaar de schuld geven als er iets mis gaat. In plaats daarvan is het denken in oplossingen en mogelijkheden hun gezamenlijke uitgangspunt.

{breed} organiseert elk half jaar een masterclass om ambassadeurs te inspireren en te motiveren in hun voorlopersfunctie.